پولیپ بینی توده های نرم، بدون درد و غیرسرطانی روی مجرای بینی یا سینوس ها هستند. پولیپ ممکن است ناشی از التهاب مزمن باشد و با آسم، عفونت مکرر، آلرژی، حساسیت به دارو یا برخی اختلالات ایمنی باشد. پولیپ های کوچک بینی علائم خاصی ندارند. اما توده های بزرگتر یا گروهی پولیپ می توانند مجرای بینی را مسدود کرده یا منجر به مشکلات تنفسی، از دست دادن حس بویایی و عفونت های مکرر شوند. پولیپ بینی محدودیت سنی خاصی ندارد، اما در بزرگسالان شایع تر است. برخی از داروها می توانند این توده را کوچک یا حذف کنند، اما گاهی اوقات برخی از آن ها نیاز به جراحی پولیپ بینی دارند و در برخی موارد پولیپ بینی دوباره ایجاد می شود.
از کجا بفهمیم پولیپ بینی داریم؟
آیا تا به حال احساس کردید که همیشه حس سرماخوردگی دارید که از بین نیز نمی رود؟ گرفتگی بینی که با داروهای سرماخوردگی یا آلرژی بدون نسخه از بین نمی رود، ممکن است به دلیل پولیپ بینی باشد. پولیپ در واقع رشد خوش خیم (غیر سرطانی) بافت پوششی یا مخاط بینی است. اگر پوشش مجرای بینی و سینوس ها دچار تورم و التهابی شود که بیش از ۱۲ هفته طول بکشد یعنی فرد دچار سینوزیت مزمن یا پولیپ بینی است.
البته ممکن است سینوزیت مزمن بدون پولیپ بینی باشد که برای تشخیص آن باید به پزشک متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه شود. پولیپ بینی نرم است و چون عصب ندارد دردی در بینی ایجاد نمی کند، بنابراین اگر کوچک باشند احتمالا فرد متوجه ابتلا به آن نشود. توده های گروهی یا یک پولیپ بزرگ مجاری بینی و سینوس ها را مسدود می کنند.
عوارض پولیپ بینی
پولیپ بینی چون جریان طبیعی هوا و تخلیه مایعات را مسدود می کند و همچنین به دلیل تحریک و التهاب طولانی مدت مخاط، عوارضی در بیمار ایجاد می کند. مهمترین عوارض پولیپ بینی عبارتند از:
- تنگ شدن مجرای تنفسی و بروز آسم
- حساسیت به آسپرین
- آپنه انسدادی خواب (تند تند نفس کشیدن)
- سینوزیت قارچی آلرژیک، حساسیت به قارچ های موجود در هوا
- فیبروز کیستیک و ایجاد مایعات غلیظ و چسبنده غیرطبیعی در مخاط بینی و سینوس ها
دلایل بروز پولیپ بینی
پزشکان هنوز علت قطعی تشکیل پولیپ بینی را نمی دانند. مثلا چرا برخی افراد دچار التهاب طولانی مدت در مخاط بینی می شوند، یا چرا این تورم در برخی افراد منجر به پولیپ می شود و در برخی دیگر نه. تورم در غشای مخاطی بینی و سینوس ها منجر به کیست یا پولیپ بینی می شود. شواهد نشان می دهند که افرادی مبتلا به پولیپ، پاسخ های سیستم ایمنی و نشانگرهای شیمیایی شان در غشاهای مخاطی نسبت به افرادی که پولیپ ندارند، متفاوت هستند.
در صورت عفونت یا ایجاد آلرژی، مخاط بینی متورم و قرمز می شوند و آبریزش بینی ایجاد می شود. اگر تورم این مخاط طولانی شود، ممکن است منجر به ایجاد پولیپ شود. پولیپ مانند یک کیست کوچک است که مجاری بینی را مسدود می کند. برخی از پولیپ ها ژنتیکی هستند و علت خاصی ندارند اما اغلب پس از تحریک مخاط بینی، پولیپ ایجاد می شود. مهمترین محرک های مخاط بینی عبارتند از:
- عفونت های مزمن سینوسی
- آسم
- ایجاد آلرژی طولانی مدت
- فیبروز سیستیک (مخاط ضخیم در ریه و سینوس)
- التهاب رگ های خونی
- حساسیت به داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن یا آسپرین
- عوامل ژنتیکی منجر به التهاب مخاط
- کمبود ویتامین D
بیشتر بخوانید: بهترین سن برای عمل بینی
علائم پولیپ بینی چیست؟
پولیپ معمولا در محل تخلیه سینوس های فوقانی به بینی (محل تلاقی چشم، بینی و استخوان گونه) ایجاد می شود. پولیپ ها می توانند به اندازه ای بزرگ شوند که مجرای بینی شما را مسدود کنند و در نتیجه گرفتگی بینی مزمن ایجاد شود. این علائم عبارتند از:
- احساس مسدود شدن بینی
- آبریزش بینی
- آبریزش بینی در حلق
- گرفتگی بینی مداوم
- کاهش یا از بین رفتن حس بویایی
- تنفس دهانی
- احساس فشار در پیشانی یا صورت
- آپنه خواب
- خر و پف
- سردرد ناشی از عفونت سینوس و پولیپ بینی
- از دست دادن حس چشایی
- درد در دندان های بالایی
- خونریزی های مکرر بینی
پولیپ چگونه تشخیص داده می شود؟
- اتوسکوپ یا ناوسکوپ: پزشک با این روش به مجرای بینی نگاه می کند تا به صورت چشمی پولیپ را ببیند.
- آندوسکوپی بینی: اگر پولیپ در سینوس های پشتی باشد پزشک پولیپ را با آندوسکوپی بینی می بیند. در این روش پزشک هدایت یک لوله نازک و مجهر به چراغ و دوربین را به انتهای مجرای بینی هدایت می کند.
- سی تی اسکن: سی تی اسکن یا MRI برای تعیین اندازه و محل دقیق پولیپ به کار می رود. در این اسکن پولیپ به صورت نقاط مات در تصویر دیده می شوند. اسکن می تواند نشان دهد که آیا پولیپ باعث تغییر شکل استخوان بینی شده است یا خیر. پزشک با MRI کیست های جدی تر، مانند ناهنجاری ساختاری یا رشد سرطانی را تشخیص می دهند.
- آزمایش آلرژی: این آزمایش می‌توانند در تعیین منبع التهاب مخاط بینی به پزشکان کمک کنند. با ایجاد سوراخ های ریز روی پوست و تزریق مواد آلرژن مشخص کننده آلرژی، پزشک شما بررسی می کند که آیا سیستم ایمنی بدن به کدامیک از آن ها واکنش آلرژیک می دهد.
- آزمایش ژنتیکی: اگر کودک بسیار خردسالی دارای پولیپ بینی باشد، آزمایشات برای بیماری های ژنتیکی مانند فیبروز کیستیک انجام می شود.
بیشتر بخوانید: جراحی زیبایی بینی (رینوپلاستی)
راه های درمان پولیپ بینی
به طورکلی، پس از تشخیص پولیپ بینی این روش به صورت درمان دارویی و در مواقع شدید با جراحی برطرف می شود که در ادامه به بررسی آن ها خواهیم پرداخت.
درمان دارویی
داروهای کاهش دهنده التهاب می توانند به کاهش اندازه پولیپ و بهبود گرفتگی بینی کمک کنند. اسپری های استروئیدی بینی می توانند با کوچک کردن پولیپ، آبریزش بینی و احساس انسداد را کاهش دهد. اگرچه احتمال دارد با قطع مصرف، علائم بیمار به سرعت عود کنند. نمونه هایی از استروئیدهای بینی عبارتند از:
- فلوتیکازون (فلوناز، ورامیست)
- بودزوناید (رینوکورت)
- مومتازون (ناسونکس)
در صورت موثر نبودن این اسپری ها، استروئید خوراکی یا تزریقی، مانند پردنیزون خوراکی یا دوپیلوماب (Dupixent) تزریقی، تجویز می شود. اما نباید از این داروها به مدت طولانی استفاده کرد، زیرا حاوی کورتون هستند و عوارض جانبی جدی، از جمله جمع شدن مایع زیر پوست، افزایش فشار خون و افزایش فشار در چشم دارند. آنتی هیستامین ها یا آنتی بیوتیک ها نیز می توانند آلرژی یا عفونت سینوسی ناشی از التهاب مخاط بینی را درمان کنند.
جراحی پولیپ بینی
گاهی پزشک با کمک دارو و یک سری توصیه ها برای نحوه ی تنفس یا خوابیدن بیماری پولیپ بینی را کنترل می کند تا فرد نیازی به جراحی نداشته باشد. اما اگر علائم این بیماری شدید شد و تنفس عادی بیمار را مختل کرد با مشورت پزشک، جراحی پولیپ بینی انجام می شود. علائمی مانند:
- مشکلات جدی تنفسی
- بدتر شدن ناگهانی علائم قبلی
- دید دوگانه، کاهش دید یا توانایی محدود در حرکت چشم
- تورم شدید اطراف چشم
- سردرد شدید همراه با تب بالا یا ناتوانی در خم کردن سر به جلو
اگر علائم فرد بیش از ۱۰ روز طول بکشد باید به پزشک متخصص مراجعه کند. چون علائم سینوزیت مزمن و پولیپ بینی مشابه علائم بسیاری از بیماری های دیگر از جمله سرماخوردگی است فقط پزشک می تواند آن را تشخیص دهد. جراحی می تواند پولیپ ها را به طور کامل حذف کند. نوع جراحی بستگی به اندازه پولیپ دارد.
انواع جراحی پولیپ بینی
پولیپکتومی: یک عمل جراحی سرپایی است که با یک دستگاه ساکشن کوچک یا Microdebrider بافت نرم از جمله مخاط را برش داده و از بینی خارج می کند.
آندوسکوپ: برای پولیپ های بزرگتر، پزشک با کمک یک آندوسکوپ نازک و انعطاف‌پذیر مجهز به دوربین و تیغی کوچک در انتهای آن، جراحی پولیپ را انجام می دهد. پزشک آندوسکوپ را داخل سوراخ های بینی می کند، پولیپ ها یا سایر انسدادها را پیدا می کند و آن ها را برمی دارد. ممکن است پزشک، منافذ حفره های سینوسی را بزرگ کند. این جراحی نیز اکثرا سرپایی انجام می شود.
جراحی ممکن است منجر به خونریزی و عفونت بینی یا کم شدن حس بویایی شود. ۱۵% از بیماران مستعد به رشد دوباره پولیپ پس از جراحی هستند. با کمک اسپری بینی و شستشو با آب نمک، از بازگشت پولیپ جلوگیری می شود. در واقع کاهش التهاب مجاری بینی با استفاده از اسپری بینی، داروهای ضد حساسیت و شوینده نمکی به جلوگیری از ایجاد پولیپ بینی کمک می کند.
هزینه این عمل
هزینه جراحی پولیپ به فاکتورهای مختلفی مانند زمان جراحی و پیچیدگی عمل، نوع عمل و بیهوشی، محل عمل (کلینیک یا بیمارستان)، دستمزد پزشک و پوشش بیمه درمانی بستگی دارد. لازم به ذکر است عمل پولیپ بینی از جمله جراحی هایی است که به طور همزمان با عمل زیبایی بینی نیز انجام می شود. لذا جراحی همزمان هزینه بیشتری در مقایسه با جراحی درمانی خواهد داشت.
کلام آخر
همانطور که اشاره شد، پولیپ بینی از جمله مشکلات عملکردی در بینی است که می تواند مشکلات تنفسی بسیاری را برای فرد ایجاد کند. اگرچه درمان دارویی در اغلب مواقع موثر است، اما گاهی بیمار نیاز به جراحی پولیپ دارد. اگرچه داروها به کوچکتر شدن پولیپ بینی کمک می کند، اما تنها راه حذف کامل پولیپ، جراحی است. توصیه می شود جهت جراحی پولیپ بینی به انتخاب جراح دقت نمایید، زیرا عدم تبحر و مهارت پزشک ممکن است بیماری فرد را درمان نکرده و حتی مشکلات عملکردی بینی را افزایش دهد. بنابراین، برای درمان و جراحی پولیپ بینی به بهترین جراح مراجعه نمایید.
علت‌های پولیپ بینی
محققان همچنان در حال بررسی علل پولیپ بینی می‌باشند و التهاب زمینه‌ای بافت نقشی در این زمینه دارد. پولیپ بینی در افراد مبتلا به برخی از بیماری‌ها وضعیت‌ها رایج‌تر است، از جمله:
- آسم: افراد مبتلا به آسم ممکن است بیشتر به ابتلا به پولیپ بینی درآیند.
- حساسیت به آسپرین: افرادی که حساسیت به آسپرین دارند، ممکن است دچار پولیپ بینی شوند.
- عفونت‌های مزمن سینوسی: وجود عفونت‌های مزمن در منطقه سینوس‌ها ممکن است باعث ایجاد پولیپ بینی شود.
- فیبروز سیستیک: افراد مبتلا به فیبروز سیستیک نیز در معرض خطر ابتلا به پولیپ بینی قرار دارند.
- تب یونجه (رینیت آلرژیک): تب یونجه نیز به عنوان یکی از عواملی است که ممکن است به ایجاد پولیپ بینی منجر شود.
علاوه بر این، برخی از ژن‌ها نیز می‌توانند در تشکیل پولیپ بینی نقش داشته باشند، به ویژه ژن‌هایی که در سیستم ایمنی و پاسخ التهابی دخیل هستند. اگر اعضای خانواده شما به اختلالات در رشد غیرعادی غشای مخاطی بینی و سینوس‌ها دچار شده‌اند، احتمال ابتلا به پولیپ بینی در شما بیشتر است. در اینجا باید توجه داشت که پولیپ بینی از انحراف بینی متفاوت است.
زمان مناسب برای مراجعه به متخصص گوش و حلق و بینی
در صورتی که علائم شما پس از چند روز درمان بهبودی نیابد، توصیه می‌شود با پزشک خود تماس حاصل کنید. همچنین، اگر هر نشانه‌ای از مشکلات مانند:
- دید غیر طبیعی
- تورم دور چشم
- گیجی یا از دست دادن هوشیاری
- مشاهده می‌شود، حتماً به یک متخصص گوش حلق بینی مراجعه نمایید.
پیشگیری از ابتلا به پولیپ بینی
از آنجایی که هیچ کس نمی‌تواند با اطمینان از اولین شکل‌گیری پولیپ بینی جلوگیری کند، درمان با هدف شناسایی علت می‌تواند به کنترل پولیپ‌ها کمک کند. همچنین، انجام عمل جراحی ممکن است از بازگشت پولیپ‌ها جلوگیری نماید. پیروی دقیق از تمام دستورالعمل‌های درمانی توسط پزشک معالج می‌تواند بهبود و کنترل بهتری در مواجهه با این مشکل فراهم کند.
درمان طبیعی و خانگی پولیپ بینی
موارد زیادی وجود دارد که با رعایت آنها می‌توانید از پولیپ بینی پیشگیری کرده و یا در صورت ابتلا، علائم آن را بهبود ببخشید. این موارد می‌توانند شامل تغییرات در سبک زندگی، تغذیه سالم و ورزش باشند.
- مصرف آب به اندازه کافی: کمبود آب می‌تواند منجر به غلظت خون و ترشحات بدن شود.
- ورزش در برنامه روزانه: ورزش به تقویت سیستم ایمنی و سوخت و ساز بدن کمک می‌کند.
- مصرف پوسته گیاه مگنولیا: این گیاه خلط آوری دارد و می‌تواند غشای مخاطی بینی را محدود کند و پولیپ را کاهش دهد.
- مصرف روغن کرچک: این روغن با تقویت سیستم ایمنی، درمان حساسیت‌ها و عفونت‌ها را تسهیل می‌کند.
- مصرف موضعی روغن درخت چای: این روغن می‌تواند تورم ناشی از پولیپ بینی را کاهش دهد.
- اجتناب از مصرف مواد غذایی حساسیت‌زا: مواد آلرژی‌زای غذایی مانند غذاهای پرنمک و پرادویه و تند مثل مواد غذایی فراوری شده می‌توانند واکنش‌های آلرژیک را افزایش دهند.
- مصرف ویتامین A، روی و امگا ۳: این مکمل‌های غذایی با تقویت سیستم ایمنی، در درمان عفونت، قارچ و واکنش‌های آلرژیک مؤثر هستند.
- استفاده از سیر و پیاز: این مواد خواص آنتی‌اکسیدانی دارند و در کنترل و پیشگیری از بیماری‌های عفونی مؤثر هستند.
- رعایت بهداشت فردی: بهداشت فردی نکته مهمی برای پیشگیری از بیماری‌های عفونی و قارچی است.
- مصرف زردچوبه: این یکی از آنتی‌اکسیدان‌های قوی است که در درمان پولیپ بینی مؤثر شناخته شده است.
نکات مهم پیش از جراحی پولیپ بینی
قبل از هر نوع جراحی، اطلاعات مربوط به سوابق پزشکی و داروهایی که ممکن است مصرف کرده‌اید، را به پزشک خود اطلاع دهید. مصرف برخی از داروها باید چند هفته قبل و بعد از عمل متوقف شود. به‌عنوان مثال، داروهای رقیق‌کننده خون مانند آسپرین و ایبوپروفن ممکن است خطر خونریزی حین عمل و در دوره پس از عامل را افزایش دهند. به همین دلیل، توصیه می‌شود حداقل ۳ هفته قبل از عمل و همچنین در دوره بهبودی پس از جراحی از مصرف این داروها خودداری کنید.
بیماری‌های زیر ممکن است باعث ایجاد پولیپ بینی شوند
عموماً، هر گونه وضعیتی که باعث تحریک و التهاب مجاری بینی یا سینوس‌ها شود، احتمال ابتلا به پولیپ را افزایش می‌دهد. علائم متداولی که معمولاً با پولیپ همراه هستند عبارت‌اند از:
- آسم: یک بیماری که باعث تورم و تنگی راه هوایی می‌شود.
- حساسیت به آسپرین
- سینوزیت قارچی آلرژیک: حساسیت به قارچ‌های موجود در هوا
- فیبروز کیستیک: یک اختلال ژنتیکی که منجر به تولید مایعات غلیظ و چسبنده در بدن می‌شود، شامل مخاط غلیظ در مجاری بینی و سینوس است.
- سندرم چورگ-اشتراوس: یک بیماری نادر که باعث التهاب عروق خونی می‌شود.
- کمبود ویتامین D
همچنین، سابقه خانوادگی نیز ممکن است در ایجاد پولیپ تأثیرگذار باشد. شواهد نشان می‌دهد که تغییرات ژنتیکی مرتبط با عملکرد سیستم ایمنی بدن ممکن است باعث ایجاد پولیپ شود.
آیا شما در معرض خطر ابتلا به پولیپ بینی هستید؟
بعضی از افراد نسبت به دیگران بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری پولیپ بینی قرار دارند. به‌عنوان‌مثال، افرادی که از عفونت مزمن سینوسی رنج می‌برند، بیشتر از سایرین در معرض خطر پولیپ بینی قرار دارند. به طور کلی، افرادی که با موارد زیر مواجه هستند، مستعد پولیپ بینی می‌باشند:
- عفونت مزمن سینوسی
- آسم
- حساسیت
- تورم و تنگی راه هوایی
- مصرف داروهای ضد درد
- التهاب حفره بینی پس از مصرف ایبوپروفن
- حساسیت به قارچ
- التهاب پس از واکنش آلرژیک به ذرات قارچ در داخل یا خارج از منزل
- بیماری فیبروز کیستیک
- ضعف در سیستم ایمنی بدن
در صورتی که شما از پولیپ بینی رنج می‌برید، قبل از مراجعه به پزشک خود، اطمینان حاصل کنید که گزارش جامعی از سابقه بیماری‌های خانوادگی خود را در اختیار دارید.
